Betonarme yapılarda bodrum katların tamamı ya da bir kısmı çoğu zaman toprak altında kalır. Bu tür durumlarda bodrum perdelerine etkiyen yanal zemin basıncının hesaplara katılması son derece önemlidir. Özellikle birden çok bodrum katı olan yapılarda, bu etki önemli seviyelere ulaşabilmektedir. Ayrıca zemin içerisinde yeraltı suyu bulunması durumunda yeraltı suyu basıncının da hesaplanması gerekir.

Görsel: turcoinsaat.com.tr

TBDY 2018 Madde 16.11’de zemin ve yeraltı suyu basınçlarının nasıl hesaplanabileceği açıklanmıştır. Ancak ilgili madde detaylıca açıklanmadığı için birtakım karışıklıkları da beraberinde getirmiştir. Örneğin sürşarj yükünün dinamik hesaplara eklenip eklenmeyeceği net olarak ifade edilmemiştir. Bu durum Prof. Dr. Zekai Celep hocanın Betonarme Yapılar kitabının güncel baskılarında İstinat Duvarları bölümünde açıklığa kavuşturulmuştur. Dolayısıyla konu hakkında detaylı bilgi edinmek için bu kaynağı taramanızı tavsiye ediyorum. Ayrıca aşağıda yer alan Youtube videosundan hesapların yapılıp ideCAD Statik programına girilmesi hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.

Hazırlamış olduğum Excel dosyasını aşağıdan görüntüleyebilir ve dilerseniz ücretsiz olarak indirebilirsiniz.

Zemin basınçlarının hesap edilmesi:

TBDY 2018 Tablo 16.6.’dan ve Denklem 16.18’den zemin basıncının hesaplanması için gereken formül excel’de otomatik olarak seçilir ve statik zemin basıncı hesaplanır. Sonuç teyit edilmek istenirse:

0.2 x (γxHb+q) => 0.2 x (18×2,9+10)= 12.44 kN/m2 ✓

0.4 x Sds x (γ x Hb + q) => 0.4 x 0,484 x (18×2,9+10)= 12.04 kN/m2 ✓

Sonuçların ideCAD Statik’e girilmesi:

Yapı Ağacı > Tasarım > Analiz > Statik Analiz > Doğrusal Statik Analiz > Yükleme Durumları menüsüne sağ tıklanarak “Yeni Yükleme” komutu çalıştırılır. Aşağıdaki görselde olduğu gibi Hd ve Hs yükleri tanımlanır.

Yapı Ağacı > Tasarım > Analiz > Yükleme Kombinasyonları > Kullanıcı Tanımlı Kombinasyonlar menüsüne sağ tıklanarak “Yeni Kombinasyon Ekle” komutu çalıştırılır. Aşağıdaki görselde olduğu gibi excel dosyasında yer alan tüm kombinasyonlar tanımlanır. Bu işlemi her projede tekrar tekrar yapmamak için boş bir proje üzerinde yükler ve kombinasyonlar tanımlanarak şablon proje oluşturulabilir.

Daha sonra ilgili bodrum perdesine sağ tıklayarak Yük Ekle > Perde Yatay Yük komutu çalıştırılır. Ardından yükün hangi yönde etki edeceği seçilerek yüklemeler “Düzgün Yayılı Yük” olarak yapılır.

---

Örnek-2: Katı – Sert Kohezyonlu Zemin, Yeraltı Suyu Var

Excel dosyasında girilmesi gereken verilerin elde edilmesi:

Zemin basınçlarının hesap edilmesi:

TBDY 2018 Tablo 16.6.’dan ve Denklem 16.18’den zemin basıncının hesaplanması için gereken formül excel’de otomatik olarak seçilir ve statik zemin basıncı hesaplanır. Sonuç teyit edilmek istenirse:

0.3 x (γxHb+q) => 0.3 x (18×6,5+12)= 38.70 kN/m2 ✓

0.3 x ((γd-γw)xHb+q) => 0.3 x ((25-9,81)x6,5+12)= 33.22 kN/m2 ✓

0.4 x Sds x (γ x Hb + q) => 0.4 x 0,484 x (18×6,5+12)= 24.97 kN/m2 ✓

0.4 x Sds x ((γd-γw) x Hb + q) => 0.4 x 0,484 x ((25-9,81)x6,5+12)= 21.44 kN/m2 ✓

γwxHw => 9,81 x 3 = 29.43 kN/m2 ✓

7/8 x 0,4 x Sds x γw x Hw => 0,875 x 0,4 x 0,484 x 9,81 x 3 = 4.99 kN/m2 ✓

Sonuçların ideCAD Statik’e girilmesi:

Hesaplar sonucunda iki farklı kot için iki farklı yük bulduk. Hesaplanan bu zemin basınçlarını programa yönetmelik uyarınca düzgün yayılı yük olarak girmemiz gerekiyor. Ancak ideCAD Statik programında perde boyunca farklı kotlarda farklı düzgün yayılı yük tanımlama seçeneği bulunmamaktadır. Dolayısıyla programa trapez yük olarak tanımlamayı tercih edebilirsiniz. Ancak bu şekilde bir tanımlama yapıldığında ilk bölümdeki yüklerin bir miktar fazla girildiği unutulmamalıdır.

Ayrıca örneğimizde yeraltı suyu da mevcut olduğundan düzgün yayılı zemin basınçlarına ek olarak trapez yeraltı suyu basınçlarının eklenmesi gerekiyor.